Дзеці адчуваюць цяжкасці ў пабудове сказаў, няправільна выкарыстоўваюць прыназоўнікі, адчуваюць цяжкасці ў ператваранні назоўнікаў адзіночнага ліку ў на множны (кольца – «кольцы», пень – «пені»), узгадненні назоўнікаў з лічэбнікамі (пяць качкаў, пяць конеў), няправільна выкарыстоўваюць склонавыя канчаткі, не ўмеюць утвараць памяншальна – ласкальныя формы («домічакк» замест домік). З 6 гадоў дзеці адчуваюць цяжкасці ва ўтварэнні прыметнікаў ад назоўнікаў (хвост ваўка – «ваўчачын»).
Слоўнікавы запас у дзяцей з АНР вельмі бедны. Дзеці не могуць назваць месяцы, поры года, дрэвы, грыбы, ягады, не ўсе называюць дзіцянятаў жывёл. Усе гэтыя парушэнні могуць стаць прычынай цяжкасцяў у засваенні школьнай праграмы. Таму фармараваць лексіка-граматычны бок мовы трэба яшчэ ў дашкольным узросце. Усе парушэнні лексікі і граматыкі патрабуюць працяглай (на працягу 2-3 гадоў) карэкцыйнай працы і пільнай увагі да мовы дзяцей не толькі з боку спецыялістаў (выхавальнікаў, настаўніка-дэфектолага і інш.), але і, у першую чаргу, з боку бацькоў, бо менавіта вы з'яўляецеся для дзяцей аўтарытэтам і прыкладам для пераймання.
У цяперашні час айчыннай прамысловасцю выпускаецца вялікая колькасць настольна-друкаваных гульняў для развіцця мовы дзяцей, некаторыя гульні можна вырабіць сумесна з дзіцем, што зробіць вашы зносіны з ім больш цікавым, пазнавальным і эмацыйна насычаным. Акрамя таго, з дзіцем можна проста "гуляць у словы" па дарозе дадому або ў дзіцячы сад. Важна, каб усе гульні з дзіцём праходзілі ў атмасферы добразычлівасці і зацікаўленасці, неабходна заахвочваць любыя, нават самыя маленькія яго поспехі. Звяртаем Вашу ўвагу на тое, што не рэкамендуецца паўтараць маўленчыя памылкі дзіцяці падчас гульні. Лепш будзе, калі вы проста скажаце: "няправільна", "не так сказаў" - і прапануеце правільны варыянт адказу.
Гульні для фарміравання слоўніка і граматычнага боку мовы.
1. «Здагадайся, што гэта» - дарослы апісвае які-небудзь прадмет, называючы як мага больш яго прыкмет, дзіця павінна здагадацца, аб чым ідзе гаворка. Напрыклад: гэта садавіна, ён спелы, круглы, салодкі, румяны, сакавіты, з яго вараць кампот, робяць джэм і варэнне (яблык). Паступова трэба прыцягваць дзіця да загадванне такіх загадак.
2. Гульня з мячом «Скажы наадварот» - дарослы кідае мячык і называе любы прыметнік ці дзеяслоў, дзіця павінна назваць слова супрацьлеглае па сэнсе: добры-злы, прыйшоў-сышоў, кінуў-злавіў, шырокі-вузкі.
3. «Скажы ласкава». Вы кажаце дзіцяці: "сёння да нас прыйшоў нябачны гном-малютка. У яго ёсць чароўная палачка. Усе прадметы, да якіх ён дакранаецца, адразу ж становяцца маленькімі. Шафа ператвараецца ў шафку, крэсла - ... ».
4. «Хто падбярэ больш слоў». Дзіця павінна назваць як мага больш слоў, адказваючы на пытанні:
- Што можна пашыць? (Сукенку, паліто, сарафан, кашулю і г. д.)
- Што можна надзець на галаву? (Шапку, капялюш, панаму, кепку і г. д.)
- Што можна завязваць? (Шапку, шалік, шнуркі, хустку, банцік і г. д.)
5. Гульня «Мой, мая, маё, мае» - удзельнікі гульні павінны назваць прадметы, пра якія можна сказаць "ён мой" (мой аловак, мой мяч, мой мішка і г. д.); "яна мая" (мая лялька, мая машына, мая сумка і г. д.)
6. «Перастаноўка» - усе члены сям'і збіраюцца разам і «вырашаюць зрабіць перастаноўку». Кожны удзепльнік распавядае (можна і маляваць), дзе будзе знаходзіцца той ці іншы прадмет мэблі: тэлевізар на тумбачцы ў правым далёкім куце, злева ад яго – шафа з кнігамі і г .д. Вітаюцца любыя варыянты, нават тыя, якія не вельмі рэалізуюцца, галоўнае, каб сказы будаваліся правільна.
7. «Што ў чым захоўваецца?». Падчас сервіроўкі стала да вячэры, мама просіць дзіцяці падаць цукарніцу, а затым кажа: "Чаму цукарніцу так назвалі? Правільна. У ёй захоўваецца цукар. У чым захоўваюцца цукеркі, сухары, іголкі?». Паспрабуйце ўспомніць разам з дзіцем як мага больш слоў з суфіксам –ніц. Знайдзіце словы, якія не падыходыходзяць пад гэтае правіла ( маслёнка і інш.)
8. «Ядомыя словы». Мама разам з дзіцем знаходзіць "ядомыя" словы ў баршчы, у кампоце, у салаце і г. д.
9. «Варым варэнне, робім сок». Купляючы ў краме прадукты, высветліце, які сок хацела бы купіць ваша дзіця. Стоячы ў чарзе, ўспомніце з якіх ягад і садавіны яшчэ робяць сокі і як яны называюцца. Сапраўды гэтак жа можна абгаварыць і назвы джэмаў, варэння і нават каш.
10. «Адзін-многа»
Мэта: засваенне ўмення ўтвараць словы ў множным ліку.
Прыкладны маўленчага матэрыялу:
шар... (шары)
камар... (камары)
грыб... (грыбы)
шафа... (шафы)
11. "Чаго шмат?»
Мэта: засваенне ўмення ўтвараць назоўнікі ў родным склоне множнага ліку. Апельсін-шмат апельсінаў;
лялька-шмат лялек;
грыб-шмат грыбоў;
аловак-шмат алоўкаў;
ручка-шмат ручак.
12. «Палічы».
Мэта: практычнае засваенне дапасавання назоўнікаў з лічэбнікамі.
Дзецям паказваюцца малюнкі з выявай некалькіх прадметаў, і прапануецца злічыць іх.
Узор адказу:
адзін шар, два шара’ы, тры шары, чатыры шары, пяць шароў.
Прыкладны маўленчай матэрыял: грыб, крэсла, лялька, машына, сшытак, пяро, вядро, кола.
13. «Падумай і назаві».
Мэта: практыкаванне дзяцей ва ўтварэнні прыметнікаў ад назоўнікаў.
Прапануем дзецям даць словамі правільныя вызначэнне.
Узор адказу: Калі на кашулі бруд, то кашуля брудная. Пры цяжкасці задаецца пытанне " якая?"("які?»).
Прыкладны маўленчга матэрыялу:
Калі на вуліцы вельмі холадна, то дзень ...
Калі на вуліцы шум, то вуліца ...
Калі чалавеку спадарожнічае поспех, то чалавек ...
Калі ў чалавека талент, той чалавек ...
svadebnet.ruknig5.ru
